بررسی ابعاد مختلف به کارگیری دسترسی مستقیم به بازار (dma) و شناسایی و اولویت بندی عوامل دخیل در پیاده سازی آن در بازار سرمایه ایران

در راستای تأثیر فناوری اطلاعات در تحول صنایع و حوزه های کاری در کشورهای مختلف، بازار سرمایه نیز از این امر مستثنی نبوده و چه بسا سریع تر از سایر حوزه ها دست خوش تحولات فناوری قرار گرفته است. به دنبال سیر تحول نحوه ی انجام معاملات در بازار سرمایه ی ایران، دسترسی مستقیم به بازار به عنوان ابزاری فناورانه در تحول معاملات الکترونیکی و بقای این حلقه ی تکامل نقش بسزایی را ایفا می نماید. آنچه که اهمیت به کارگیری این ابزار را مشخص می کند مشکلات ناشی از خلأ وجود آن است. معرفی دسترسی مستقیم به بازار و یافتن و پیشنهاد راهکاری مناسب جهت پیاده سازی آن در بازار سرمایه ایران، موضوعی است که تحقیق پیش رو به آن می پردازد. سوالاتی که تحقیق در صدد پاسخ به آن است عبارت است از: چه عواملی در پیاده سازی دسترسی مستقیم به بازار در بازار سرمایه ایران حائز اهمیت می باشند؟ کدام گروه از عوامل در پیاده سازی این ابزار در بازار سرمایه ایران دارای اهمیت بیشتری می باشند؟ راهکار عملیاتی مناسب به منظور پیاده سازی آن چه می باشد؟ برای پیاده سازی و به کارگیری دسترسی مستقیم به بازار در ایران باید عوامل مختلفی که در امکان پیاده سازی آن موثرند استخراج و پالایش شده و سپس اولویت بندی شوند. با بررسی ابعاد مختلف دسترسی مستقیم به بازار و اقدامات صورت گرفته در مراجع ذی ربط بین المللی و کشورهایی که این ابزار را به کار گرفته اند، بر اساس مدل¬های اندازه گیری آمادگی الکترونیکی جهت استقرار تجارت الکترونیک، عوامل مختلفی که به نحوی بر پیاده سازی دسترسی مستقیم به بازار دخیل هستند استخراج شده و پس از تطبیق با نهادهای دخیل بازار سرمایه در شش زیرگروه فنی/زیرساختی، حقوقی، فرهنگی/آموزشی، اقتصادی، سازمانی/اجتماعی و مدیریت ریسک، طبقه بندی گردید؛ سپس در قالب پرسشنامه جهت وزن دهی در میان متخصصین امر در نهادهای فعال در بازار سرمایه که به نحوی در پیاده سازی، اجرا و یا استفاده از دسترسی مستقیم به بازار به عنوان جامعه آماری دخیل هستند توزیع گردید. پس از تجمیع نظرات ابتدا توسط تحلیل عاملی با حذف موارد نامرتبط از میان متغیرها، آن ها را در عواملی با همبستگی بالا خلاصه کرده و سپس توسط آزمون تاکسونومی این عوامل رتبه بندی و در چهار اولویت طبقه بندی شدند. دلیل استفاده از تحلیل عاملی قبل از آزمون تاکسونومی، علاوه بر حذف موارد نامرتبط در ابتدای امر، تلخیص آن ها در عوامل کمتری می باشد، به گونه ای که در ذیل هر عامل مواردی با همبستگی بالا جمع بندی خواهند شد و در نتیجه ورودی آزمون تاکسونومی ساده تر شده و به دنبال آن نتایج شفاف و قابل تحلیل خواهد بود. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که اولویت اول در بین چهار اولویت شامل گروهی از مسائل زیرمجموعه ی حوزه های فنی/زیرساختی، مدیریت ریسک، فرهنگی/آموزشی و اقتصادی است. جزئیات ذیل هر اولویت به تفصیل در فصل پنج آمده است. این اولویت ها چارچوب نوع مواجهه با چگونگی پیاده سازی دسترسی مستقیم به بازار را برای نخستین بار مشخص و شفاف می سازد. پیشنهاد می شود برای پیاده سازی دسترسی مستقیم به بازار، رویکرد برنامه ریزی استراتژیک بر اساس چهار اولویت استخراج شده اتخاذ شود به نحوی که عوامل موجود در هر اولویت پس از به نتیجه رسیدن اولویت قبلی مورد بررسی و اجرا قرار گیرد. اما عوامل ذیل هر اولویت بر اساس ماهیت¬شان باید در کنار همدیگر بررسی شوند.